2005 թվականին` ստեղծման օրվանից, CIES Football Observatory-ն վերահսկում է խաղացողների տրանսֆերները ակումբների և լրատվամիջոցների կողմից հրապարակված տեղեկատվության միջոցով: Այս հոդվածը ֆինանսական տեսանկյունից վերլուծում է վերջին տասնամյակի ընթացքում տեղի ունեցած գործարքները, որոնցում ներգրավված են հինգ խոշոր եվրոպական լիգաները՝ Անգլիայի Պրեմիեր լիգա, Լա լիգա, Բունդեսլիգա, Ա սերիա և Լիգա 1:
Ներդրումներ
2012-ից 2019 թվականներին ավելի քան եռապատկվելուց հետո եվրոպական հինգ խոշոր լիգաների թիմերի տրանսֆերային վճարները զգալիորեն նվազել են. միայն ամռանը, նախորդ (2019) տրանսֆերային պատուհանի և COVID-ից հետո (2020) առաջին տրանսֆերային պատուհանի միջև գրանցված 40% անկմանը հաջորդել է մի փոքր աճ 2020-ից 2021 թվականների միջև՝ +1%։
2021 օրացուցային տարում 2020-ի համեմատ անկումը հատկապես նկատելի էր Իսպանիայի առաջնությունում՝ -37% (և -77% 2019-ի համեմատ): Այս իրավիճակը հատկապես կապված է երկու խոշորագույն ակումբների՝ Մադրիդի «Ռեալի» և «Բարսելոնայի» ֆինանսական դժվարությունների հետ: Ծախսերի նվազում է նկատվել բոլոր առաջնություններում։ Թեև Անգլիայի Պրեմիեր լիգայի ակումբները ծախսել են ավելի շատ, քան մյուս լիգաների թիմերը, ևս բացառություն չեն (-13% 2020-ից 2021 թվականներին):
«Չելսին» համաճարակից ի վեր երեք տրանսֆերային պատուհանների ընթացքում ամենաշատ տրանսֆերն է արել՝ 403 միլիոն եվրո: Վարկանիշային աղյուսակի լավագույն յոթ հորիզոնականներում են Անգլիայի Պրեմիեր լիգայի վեց թիմեր։ Սա արտացոլում է այս մրցաշարի ակումբների ֆինանսական հզորությունը՝ համեմատած մյուս խոշոր եվրոպական լիգաների ակումբների հետ:
Անդորրագրեր
Թիմերի վերլուծությունը, որոնք շահել են 5 խոշոր լիգայի ակումբների տրանսֆերային վճարներից վերջին տասը տարիների ընթացքում, ցույց է տալիս, որ գումարի մեծ մասը մնում է հինգ խոշոր առաջնություններում՝ 65%-ը: 2021 թվականի համար չափված տոկոսը նույնիսկ ավելի մեծ է, քան վերջին տասնամյակում գրանցվածը՝ 67%։ Այս տոկոսների բարձր մակարդակն արտացոլում է այն փաստը, որ ամենաթանկ տրանսֆերները հիմնականում տեղի են ունենում հինգ խոշորագույն լիգաների ակումբների միջև:
Պորտուգալիայի առաջնությունը, որը դուրս է թոփ 5 լիգաներից, ամենաշատն է շահել եվրոպական հինգ խոշոր առաջնությունների ակումբների տրանսֆերային արժեքի ներդրումներից: Վերջին տասը տարիների ընթացքում այն հավաքել է ավելի քան երկու միլիարդ եվրո։ Հաջորդը, մենք գտնում ենք Անգլիայի առաջնությունը, իսկ ավելի ուշ՝ Հոլանդիայի, Բրազիլիայի և Բելգիայի բարձրագույն դիվիզիոնները: Արգենտինայի և Ուրուգվայի առաջնությունները լավագույն 20-յակում ընդգրկված միակ ոչ եվրոպական մրցաշարերն են:
2012 թվականի հունվարից ի վեր ավելի քան մեկ միլիարդ եվրոյով «Մոնակոն» այն թիմն է, որն ամենաշատն է շահել խոշոր լիգայի հինգ ակումբների տրանսֆերային ներդրումներից: Եվրոպական հինգ խոշոր առաջնություններից դուրս միայն երեք թիմեր են ընդգրկված լավագույն 20-յակում՝ «Բենֆիկան» (7-րդ տեղ, 792 միլիոն եվրո), «Այաքսը» (12-րդ, 617 միլիոն եվրո) և «Պորտուն» (14-րդ, 592 միլիոն եվրո):
Ծախսեր
Տրանսֆերային շուկայի օպտիմալ ընկալման համար, ծախսված և ստացված գումարներից դուրս, անհրաժեշտ է ուսումնասիրել գործառնությունների մնացորդը: 8 միլիարդ եվրոյից ավելի կուտակված դեֆիցիտով Անգլիայի Պրեմիեր լիգան առանձնանում է մնացածից: Ընդհակառակը, չնայած «Պարի Սեն Ժերմենի» խիստ բացասական հաշվեկշռին (-957 միլիոն եվրո), ֆրանսիական Լիգա 1-ը միակ մրցակցությունն է խոշոր հնգյակից, որն ունի դրական տրանսֆերային ծախսեր (+158 միլիոն եվրո):
Համաճարակից ի վեր երեք տրանսֆերային պատուհանների ընթացքում զուտ մնացորդներն ըստ լիգաների ցույց են տալիս, որ Անգլիայի Պրեմիեր լիգայի ակումբները շարունակում են մեծ դեֆիցիտներ կուտակել տրանսֆերային գործառնությունների միջոցով՝ -1,9 միլիարդ եվրո: Չնայած ֆինանսական ծանր վիճակին՝ Ա Սերիայի թիմերը նույնպես բացասական զուտ ծախսեր են գրանցել։ Դա տեղի է ունենում անսպասելի շտապողականության շրջանակներում, երբ վճարումները ժամանակի ընթացքում ավելի ու ավելի են տարածվում: Ընդհակառակը, իսպանական ակումբները փոփոխել են իրենց ռազմավարությունը և ունեն դրական մնացորդ՝ +196 մլն եվրո:
Երկու ֆրանսիական ակումբներ՝ «Լիլը» (+ 342 մլն եվրո) և «Լիոնի» Օլիմպիկը (+ 225 մլն եվրո), գլխավորում են 2012 թվականի հունվարից ի վեր տրանսֆերային շուկայում ամենադրական մնացորդներ ունեցող խոշոր 5 լիգայի թիմերի վարկանիշային աղյուսակը: Դրանց հետևում են իտալական թիմերը, որոնք մասնագիտացած են խաղացողների առևտրով՝ «Ջենովան», «Ուդինեզեն» և «Ատալանտան»: Իսպանական լիգայի թիմերից առանձնանում է «Աթլետիկ» Բիլբաոն, ինչպես նաև գերմանական Բունդեսլիգայում «Հոֆֆենհայմը»:
«Մանչեսթեր Յունայթեդը», «Մանչեսթեր Սիթին» և «Պարի Սեն Ժերմենն» ունեն ամենաբացասական տրանսֆերային ծախսերը վերջին տասնամյակում: Մյուս թիմերն ակնհայտորեն ավելի հետ են մնում։ Անգլիայի Պրեմիեր լիգայի տասներեք ակումբները լավագույն 20-ում են: Անգլիայի ընթացիկ առաջնության բոլոր թիմերն ունեն բացասական տրանսֆերային մնացորդներ, բացառությամբ «Բրենթֆորդի» (+ €42 մլն):
Պանդեմիայից ի վեր շատ նկատելի է նաև Պրեմիեր լիգայի ակումբների գերներկայացվածությունը տրանսֆերների համար ամենաբացասական մնացորդներ ունեցողների շարքում։ «Մանչեսթեր Յունայթեդը» (-218 միլիոն եվրո) գլխավորում է աղյուսակը՝ առաջ անցնելով անգլիական հինգ այլ թիմերից՝ «Արսենալից», «Չելսիից», «Լիդս Յունայթեդից», «Թոթենհեմից» և «Մանչեսթեր Սիթիից»: Լավագույն վարկանիշ ունեցող ոչ անգլիական ակումբը «Յուվենտուսն» է, որն իր կազմն ուժեղացնելու համար հույսը դրել է ժամանակի ընթացքում բաշխված վճարումների և կապիտալի ավելացման վրա:
Եզրակացություն
2012-ից 2019 թվականներին ավելի քան եռապատկվելուց հետո եվրոպական հինգ խոշոր լիգաների ակումբների տրանսֆերային վճարների ներդրումները արագորեն նվազել են համաճարակի պատճառով: 58% անկում է գրանցվել նախորդ ամբողջական օրացուցային տարվա (2019) և COVID-ից հետո առաջին տրանսֆերային պատուհանի (2021) միջև։ Մեկ լիգայում նվազումը տատանվում էր -10% Անգլիայի Պրեմիեր լիգայի և -74% իսպանական լիգայի միջև:
Այնուամենայնիվ, թեև 40%-ով զգալի անկում է նկատվել 2020 թվականի առաջին COVID-ից հետո ամառային տրանսֆերային պատուհանի և 2019-ին նախորդած վերջին տրանսֆերային պատուհանի միջև, այս նվազման միտումը դադարել է: 2021 թվականի ամռանը խոշոր 5 լիգայի ակումբները 1%-ով ավելի շատ տրանսֆերային փոխհատուցումներ են վճարել, քան նախորդ ամռանը։ Ամենաուժեղ աճը գրանցվել է գերմանական Բունդեսլիգայում՝ +31%։
Համաճարակը ամրապնդել է Պրեմիեր լիգայի ակումբների գերիշխանությունը տրանսֆերային շուկայում։ Վերջիններիս տրանսֆերային ծախսերի տոկոսը թոփ 5 լիգայի ակումբների ընդհանուր ծախսերի համեմատ աճել է 36%-ից 2012-ի հունվարից մինչև 2020-ի հունվար ընկած ժամանակահատվածում մինչև 45%-ի։
Տրանսֆերային փոխհատուցումների համար ամենաշատ գումարներ կատարած տասը ակումբների ներդրումների տոկոսը նույնպես աճել է այս ժամանակաշրջանների միջև (միջինում 33%-ից մինչև 35% մեկ տրանսֆերային պատուհանի համար)։ Բոլոր ցուցանիշները ցույց են տալիս ամենահարուստ ակումբների և հատկապես Պրեմիեր լիգայի ամենահարուստ թիմերի ծախսերի կենտրոնացման միտումը:
Վեց անգլիական թիմեր գլխավորում են վարկանշային աղյուսակը համաճարակից հետո ամենաբացասական տրանսֆերային զուտ մնացորդներով, որտեղ «Մանչեսթեր Յունայթեդը» գլխավորում է աղյուսակը (-218 միլիոն եվրո)՝ առաջ անցնելով «Արսենալից» (-217 միլիոն եվրո) և «Չելսիից» (-205 միլիոն եվրո): Ճգնաժամից ի վեր անգլիական ակումբները տրանսֆերային գործառնություններում գրանցեցին գրեթե երկու միլիարդ եվրոյի ընդհանուր դեֆիցիտ: Ընդհակառակը, երկրորդ ամենահարուստ լիգայի թիմերը՝ իսպանական, դրական զուտ ծախսեր են գրանցել (+196 մլն եվրո):
Ընդհանուր ճգնաժամի համատեքստում Անգլիայի Պրեմիեր լիգան միակ առաջնությունն էր, որտեղ ակումբների մեծ մասը շարունակում է զանգվածաբար ներդրումներ կատարել նոր խաղացողների համալրման համար: Այս գումարը թույլ է տվել շատ թիմերի մյուս թոփ 5 լիգաներից և, կասկադի էֆեկտով, ավելի ներքև սահմանափակել առողջական ճգնաժամի ազդեցությունը: Սա ցույց է տալիս գլոբալ տրանսֆերային համակարգի կարևորությունը, որն առկա է, համակարգ, որը փակ և ինքնակարգավորվող եվրոպական Սուպերլիգայի ստեղծումը վտանգի տակ կդնի:
Միևնույն ժամանակ, նույնիսկ ամենահարուստ լիգաներում ակումբների աճող թվի կախվածությունը տրանսֆերային շուկայի հետ կապված եկամուտներից ընդգծում է ներկայիս պրոֆեսիոնալ ֆուտբոլային տնտեսական համակարգի թուլությունը: Գնալով անհամեմատ հարստության համատեքստում ավելի ու ավելի շատ թիմերի գոյատևումը հիմնված է իրենց լավագույն խաղացողների տեղափոխման արդյունքում ստացված շահույթի վրա: Այս իրավիճակը և՛ ֆինանսապես վտանգավոր է, և՛ սպորտային առումով սահմանափակող:
